• O Patronie

        •  

           

          Nasz patron Henryk Adam Aleksander Pius Sienkiewicz herbu Oszyk, pseudonim Litwos (ur. 5 maja 1846 r. w w Woli Okrzejskiej, zm. 15 listopada 1916 w Vevey – Szwajcaria) – polski nowelista, powieściopisarz i publicysta; laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury (1905 r.), za całokształt twórczości, jeden z najpopularniejszych pisarzy polskich przełomu XIX i XX wieku. Urodził się we wsi Wola Okrzejska w Ziemi Łukowskiej w zubożałej rodzinie szlacheckiej, pieczętującej się herbem Oszyk, po mieczu wywodzącej się z Tatarów osiadłych na Litwie w XV i XVI wieku.

                 Jego rodzicami byli Józef Sienkiewicz i Stefania Sienkiewicz z domu Cieciszowska. Wola Okrzejska należała do babki pisarza, Felicjany Cieciszowskiej. Został ochrzczony w sąsiedniej miejscowości Okrzeja, kościele ufundowanym przez prababkę pisarza. Rodzina z czasem przeniosła się do Grotek, potem do Wygnanowa, Potkanny koło Przytyka, następnie do Grobowców i Wężyczyna, by ostatecznie od roku 1861 zamieszkać w Warszawie. W 1858 roku Sienkiewicz rozpoczął naukę w gimnazjum w Warszawie; nie uzyskiwał jednak wysokich not, najlepiej szły mu przedmioty humanistyczne. Wskutek trudnej sytuacji materialnej, nie mogąc liczyć na pomoc finansową rodziców, 19-letni Sienkiewicz podjął się posady guwernera u rodziny Weyherów w Płońsku. Jednocześnie kończył zaocznie ostatnie klasy gimnazjum. W 1866 r. uzyskał świadectwo dojrzałości. Zgodnie z wolą rodziców zdał na wydział lekarski Szkoły Głównej Warszawskiej, jednak zrezygnował z medycyny i podjął studia prawnicze, by w ostateczności przenieść się na wydział Filologiczno-Historyczny. Zdobył tam gruntowną znajomość literatury i języka staropolskiego. Prawdopodobnie w tym czasie napisał swoją pierwsza niepublikowaną powieść „Ofiara”. W tym czasie pracował także nad swoją pierwszą opublikowaną powieścią „Na marne”. Pierwsza próbę literacką podjął jeszcze w 1867 r., gdy napisał wierszowany utwór „Sielanka młodości”, odrzucony przez „Tygodnik Ilustrowany”. 1869 r. debiutował jako dziennikarz. „Przegląd Tygodniowy” wydrukował jego recenzję sztuki teatralnej, a „Tygodnik Ilustrowany” zamieścił rozprawkę historycznoliteracką o Mikołaju SępieSzarzyńskim. Sienkiewicz pisał pod pseudonimem Litwos do „Gazety Polskie” oraz „Niwy”. W 1873 roku objął w „Gazecie Polskiej” stały felieton „Bez tytułu”, a w roku 1875 cykl „Chwila obecna”. Od roku 1874 prowadził dział literacki w „Niwie”.

                  W 1872 r. wydał powieść „Na marne” oraz „Humoreski z teki Worszyłły”, a następnie „Stary sługa” (1875), „Hania” (1876) oraz „Selim Mirza” (1877). Trzy ostatnie utwory nazywane są małą trylogią. Bywał na popularnych w owym czasie salonach warszawskich u swej krewnej Jadwigi Łuszczewskiej znanej pod literackim pseudonimem Deotyma oraz u aktorki Heleny Modrzejewskiej. W 1876 r. wraz z Heleną Modrzejewską oraz grupą znajomych wybrał się w podróż do USA. W owym czasie nie było to czymś powszednim. W Ameryce zatrzymał się na dłużej w Kalifornii. Z tego okresu pochodzą „Listy z podróży”; drukowane w „Gazecie Polskiej” zyskały sobie szerokie uznanie czytelników. Pisał też „Szkice węglem”. Pod wpływem podróży do Stanów Zjednoczonych napisał kilka utworów: „Komedia pomyłek”, „Przez stepy”, „W krainie złota”, „Za chlebem”, „Latarnik”, „Wspomnienia z Maripozy”, „Sachem”.

                  W 1878 roku wrócił do Europy. Korespondencje ze Stanów Zjednoczonych publikowane w prasie polskiej zyskały szerokie uznanie i wzbudziły zainteresowanie jego osobą. W 1879 r. w Szczawnicy po raz pierwszy spotkał swoją żonę Marię Szetkiewiczównę. Na wiadomość, że rodzina Szetkiewiczów wybiera się do Wenecji, ruszył za nimi i tam poznał Marię bliżej. 18 sierpnia 1881 r. odbył się ich ślub w kościele Zgromadzenia Panien Kanoniczek w Warszawie. Z małżeństwa tego pochodzą dzieci: Henryk Józef i Jadwiga Maria. Małżeństwo nie trwało długo, gdyż Maria zmarła 18 sierpnia 1885 r. na gruźlicę.

                  Drukowana w odcinkach na łamach SŁOWA (od 2 maja 1883 r. do 1 marca 1884 r.) powieść OGNIEM I MIECZEM przyniosła (jak zresztą reszta Trylogii) pisarzowi wielką popularność i spotkała się z nadzwyczajnym odbiorem społecznym. Wiele osób korespondencyjnie pytało o dalsze losy ulubionych bohaterów. Miasto Zbaraż w 1879 r. nazwało jedną z ulic imieniem Sienkiewicza, 1884 r. Jacek Malczewski wystawił tak zwane żywe obrazy na podstawie OGNIEM I MIECZEM, powstała sztuka teatralna oparta na powieści, a nawet 1900 roku mieszkańcy Zbaraża nie zgodzili się na oddanie pod budowę placu kościelnego, twierdząc, że spoczywają tam szczątki Podbipięty. Powieść spotkała się też z krytyką. Wytykano jej zwłaszcza przeinaczenia historyczne.

                Wkrótce pisarz rozpoczął prace nad kolejną częścią TRYLOGII – POTOPEM; tytuł odnosił się do potopu szwedzkiego. Po śmierci żony pisarz udał się w podróż do Konstantynopola i stamtąd przywiózł trzecią część Trylogii – PANA WOŁODYJOWSKIEGO. Trylogia wyniosła Sienkiewicza na szczyty popularności i uczyniła z niego najpopularniejszego pisarza polskiego. Jako wyraz uznania Sienkiewicz otrzymał np. od nieznanego wielbiciela podpisanego Michał Wołodyjowski bardzo pokaźną sumkę 15. tysięcy rubli. Pieniądze te przeznaczył na fundusz imienia Marii Sienkiewiczowej dla artystów zagrożonych gruźlicą.

                W latach od 1888 do 1894 powstały LISTY Z AFRYKI, BEZ DOGMATU, RODZINA POŁANIECKICH, KRZYŻACY i QUO VADIS.

                W jego życiu prywatnym pojawiła się Maria Romanowska, z którą wziął ślub 11 listopada 1893 r., jednak w niedługim czasie panna młoda opuściła męża. Sienkiewicz uzyskał papieskie potwierdzenie niezaistnienia sakramentu małżeństwa.

                W 1900 roku. Pisarz przy zaangażowaniu całego społeczeństwa obchodził jubileusz pracy twórczej i otrzymał od narodu majątek ziemski w Oblęgorku, gdzie utworzył ochronkę (dom dziecka). W tym samym roku Uniwersytet Jagielloński przyznał mu tytuł DOKTORA HONORIS CAUSA. W 1905 r. poślubił swą cioteczną siostrzenicę Marię Babską.

                W 1905 r. otrzymał Nagrodę Nobla. W przemówieniu wygłaszanym z tej okazji Sienkiewicz mówił, że zaszczyt ten jest szczególnie cenny dla syna Polski. „Głoszono ją umarłą, a oto jeden z tysięcznych dowodów, że żyje.”. Dodał też „Głoszono ją podbitą, a oto nowy dowód, że umie zwyciężać” .

                  1910 roku w „Kurierze Warszawskim” ukazała się w odcinkach jego powieść dla młodzieży „W pustyni i w puszczy”.

          Po wybuchu wojny Sienkiewicz wyjechał do Szwajcarii. Wraz z Ignacym Paderewskim był jednym z założycieli Szwajcarskiego Komitetu Generalnego Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce.

          Zmarł w Vevey 15 listopada 1916 r., gdzie go pochowano. W 1924 r., już w wolnej Polsce, prochy pisarza uroczyście złożono w Warszawie w katedrze św. Jana.

                 Od 14 października 1997 r. nasza szkoła jest szkołą imienia Henryka Sienkiewicza – imię to zostało nam uroczyście nadane przez władze w Dniu Edukacji Narodowej. Wybór patrona poprzedziły otwarte konsultacje z Radą Pedagogiczną, Radą Rodziców i Samorządem Uczniowskim.

                Od 2000 r. uczestniczyliśmy też w Ogólnopolskich Zlotach Szkół Sienkiewiczowskich. Odbywają się one w dniach obchodów w szkołach Dni Patrona, czyli 4-8 maja. Byliśmy na zlocie w Warszawie (2000 r.), Szczecinie (2001 r.), Poznań (2002 r.) i Myszkowie (2003 r.).

                  Corocznie obchodzimy także Dzień Patrona (ok. 5 maja), w którym dzieje się wiele. Już tradycją jest konkurs „Janko Muzykant”, quizy i zabawy wiedzowe o życiu i twórczości patrona, przedstawienia teatralne utworów pisarza. Nasi uczniowie niejednokrotnie starają się dorównać twórczości patrona.

                    Oto przykład:

          POWTÓRKA Z SIENKIEWICZA (w krzywym zwierciadle)

          – autor TOMASZ DŁUŻAK

          „ KRZYŻACY” Krzyżacy porywają Danuśkę, ukochaną Zbyszka z Bogdańca. Na końcu totalna demolka pod Grunwaldem. Krzyżacy giną

          „QUO VADIS” Neron porywa Ligię, ukochaną Winicjusza. Na końcu pożar Rzymu, totalna demolka. Neron ginie.”

          „ W PUSTYNI W I W PUSZCZY” Arabowie porywają Stasia i Nel, przyszłą ukochaną Stasia. Totalna demolka, Arabowie giną. Na końcu słoń odchodzi.

          „OGNIEM I MIECZEM” Bohun (Ukrainiec) porywa Helenę, ukochaną Skrzetuskiego. Na koniec totalna demolka. Bohun nie ginie, ale znika.

          „POTOP” Książę Radziwiłł porywa Oleńkę, ukochaną Kmicica. Na końcu totalna demolka. Kmicic żyje w chwale.

          „PAN WOŁODYJOWSKI” Azja Tuhajbejowicz porywa Baśkę, ukochaną Wołodyjowskiego. Na końcu totalna demolka. Azja ginie na palu.

               A oto podziękowania dla Sienkiewicza:

           „ Dzięki ci Sienkiewiczu”

          Gdyby Sienkiewicz teraz żył

          To kumplem moim pewnie by był.

          Szkoda, że nierealne to, Ale mam pomysł - wiecie co ?!

           

           Usiąś , poczytać , zawołać tatę

          I w bibliotekę przerobić chatę .

          Zawołać wszystkich, małych i dużych,

          No i zaprosić ich do podróży.

           

           Ze Stasiem Tarkowskim i małą Nel

          Między oczy lwa prosto strzel.

          I ze Skrzetuskim pójdziemy ,

          Piękną Helenę odbijemy.

           

          Gdy przy „Potopie” zasiądziemy,

          To pewnie Szwedów pobijemy.

          „Krzyżaków” szybko rozgromimy,

          A von Jungingena w proch obrócimy.

           

          Z Jankiem na skrzypkach zagramy,

          Latarnikowi książkę podamy

          Neron – piroman, co spalił rzym,

          Obróci Romę w popiół i dym.

           

          W podzięce za Twój książek czar

          My złożyliśmy Tobie dar.

          Patronem szkoły jesteś mej,

          Najukochańszej „Czwórki” tej.

               Tomek Dłużak (1999 rok)

           

                         Tak w olbrzymim skrócie wygląda nasze sienkiewiczowskie szkolne życie. Mamy nadzieję, że wciąż będzie wzorem godnym  naśladowania i pamiętania.

                                                                                                                                                         Lidia Hajduk-Szymańska